Inflacja jest do zjawisko długotrwałego wzrostu średniego poziomu cen w gospodarce. Inną jej definicją może być też długotrwały proces obniżania się wartości pieniądza w gospodarce.
Pomiar inflacji
Inflacja mierzona jest jako procentowa zmiana indeksu cen. Procent ten jest określany jako stopa inflacji lub indeks wzrostu cen. Najpopularniejszym okresem pomiarowym dla inflacji jest okres 1 roku. W Polsce najczęściej używanym indeksem inflacji jest indeks wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych.
Inflacja nie jest z reguły mierzona na wszystkich produktach dostępnych w gospodarce. Oszacowuje się ją na podstawie mniejszej grupy dóbr, która w swojej budowie ma reprezentować ogół dóbr występujących w gospodarce. Tę grupę dóbr nazywamy koszykiem dóbr.
Inflacja na świecie
Inflacja powszechnie występuje w światowej gospodarce. W różnych krajach występuje ona z różnym natężeniem. Niski poziom inflacji (kilkuprocentowy) uznawany jest przez większość ekonomistów za korzystny dla gospodarki, dlatego też banki centralne na świecie próbują utrzymywać inflację na takim właśnie niskim poziomie.
Rodzaje inflacji ze względu na jej przyczyny:
- Inflacja popytowa (ciągniona przez popyt) – Ten rodzaj inflacji powstaje, gdy w obiegu znajduje się zbyt duża ilość pieniędzy. Nadmiar ten może powstawać na różne sposoby: nadmierną kreację pieniądza kredytowego, nadmierny wzrost płac lub nadmierne wydatki budżetowe. Zjawisko inflacji ciągnionej przez popyt bardzo wyraźnie widoczne jest w gospodarkach, których rządy finansują wydatki budżetowe przez nadmierną emisję pieniądza – tzw. „drukowanie pieniędzy”.
- Inflacja kosztowa (pchana przez koszty) – Ten rodzaj inflacji powstaje w wyniku wzrostu kosztów produkcji. Przyczyny tego wzrostu mogą być wielorakie – kurczenie się zasobów naturalnych, dodatkowe cła lub regulacje przy imporcie itp.
- Inflacja wbudowana – wynikająca z oczekiwań odnośnie inflacji. Według teorii inflacji wbudowanej, w gospodarce występuje zamknięte koło: Pracownicy wymagają podwyżek płac chcąc utrzymać wzrost płac powyżej inflacji, pracodawcy przerzucają ten dodatkowy koszt na klientów i nakręcają tym samym spiralę inflacyjną, to z kolei znów motywuje pracowników do żądania podwyżek płac.
Rodzaje inflacji ze względu na jej nasilenie
- Inflacja pełzająca – jest to stały niski poziom inflacji. Ten rodzaj inflacji występuje w większość krajów wysokorozwiniętych. Inflacja pełzająca nie zakłóca niekorzystnie na procesów gospodarczych oraz jest kontrolowalna poprzez narzędzia polityki monetarnej. Cel inflacyjny większości banków centralnych w rozwiniętych gospodarkach to właśnie inflacja pełzająca w okolicach 1-3%
- Inflacja krocząca – jest to podwyższony poziom inflacji (5-15%). Inflacja krocząca jest pierwszym momentem wymykania się inflacji spod kontroli. Oczekiwania inflacyjne w gospodarce wzmagają się, co dodatkowo wspomaga proces inflacyjny. Inflacja zaczyna się systematycznie nasilać.
- Inflacja galopująca – z inflacją galopującą mamy do czynienia, gdy stopa inflacji wynosi powyżej 15%. W takich warunkach podejmowanie decyzji i planowanie przez przedsiębiorstwa staje się utrudnione, narastają zakłócenia w przebiegu procesów gospodarczych, a wzrost gospodarczy zaczyna wyhamowywać.
- Hiperinflacja – wstępuje, gdy stopa inflacji osiąga kilkadziesiąt procent. W takich warunkach racjonalne gospodarowanie i planowanie staje się niemożliwe. Przedsiębiorstwa nie są w stanie prowadzić rachunku ekonomicznego. Skutkuje to załamaniem w gospodarce.
Kontrola inflacji
Za kontrolowanie inflacji w większości krajów odpowiedzialne są banki centralne. W Polsce jest to Narodowy Bank Polski (NBP). NBP wyznacza cel inflacyjny, do którego chce dążyć – stopę inflacji, którą uważa na najbardziej korzystną dla gospodarki. Następnie wpływa na poziom inflacji poprzez odpowiednie dostosowywanie stóp procentowych – tak, aby jak najbardziej zbliżyć go do celu inflacyjnego.