Instrument pochodny

Instrument pochodny (derywat) - papier wartościowy powiązany, będący pochodną aktywów, zdarzeń lub innych charakterystyk odniesienia (nazywanych instrumentami pierwotnymi lub bazowymi), od wielkości których zależna jest jego wartość1.

Rodzaje instrumentów pochodnych

Wśród derywatów wyróżniamy: instrumenty pochodne

Kontrakty terminowe

Kontrakty forward

Kontrakt forward to indywidualnie ustalana umowa zawarta w danym momencie, a obejmująca obowiązek dostawy przedmiotu kontraktu w określonym terminie w przyszłości po cenie uzgodnionej w chwili zawierania umowy. Kontrakty te nie są regulowane przez izby rozliczeniowe, stąd też istnieje ryzyko nie wywiązania się stron z umowy. Kontrakty forward to zwykle kontrakty walutowe.

Kontrakty futures

Kontrakt futures różni się od kontraktu forward przede wszystkim tym, że jest zestandaryzowany, a obrót nim odbywa się na zorganizowanych rynkach. W związku z tym kontrakty te oferują inwestorowi większą płynność oraz mniejsze ryzyko. Kontrakty futures dzielimy na:

  • finansowe, w tym walutowe (na obce waluty), procentowe (na instrumenty dłużne) i indeksowe (na indeksy finansowe), oraz
  • niefinansowe, np. powiązane z prognozami pogody2.

Opcje

Opcja to prawo (nie obowiązek) do zakupu lub sprzedaży określonego dobra w ograniczonym czasie i po ustalonej cenie. Opcje dzielimy na:

Reklama
  • opcje kupna (call)
  • opcje sprzedaży (put)2.

Kontrakty swap (swapy)

SWAP to umowa pomiędzy dwiema lub więcej stronami obejmująca wymianę przepływów gotówkowych. Przepływy te są zwykle związane z instrumentami dłużnymi lub walutami obcymi. Dlatego też swapy dzielimy na:

  • procentowe (interest rate swaps)
  • walutowe (currency swaps)2 .

Instrumenty hybrydowe

Są to instrumenty finansowe łączące standardowe instrumenty pochodne (kontrakty futures, opcje i swapy) z innymi instrumentami finansowymi, zwykle dłużnymi, np. obligacjami1. Derywaty można również podzielić na:

  • standaryzowane - tworzone dla szerokiego grona inwestorów, o prostej konstrukcji, dające możliwość łatwej sprzedaży, oferowane na rynku regulowanym, np. giełdzie.
  • niestandaryzowane - tworzone w celu zaspokojenia specyficznych potrzeb inwestorów1.

Funkcje instrumentów pochodnych

Derywaty pełnią dwie zasadnicze funkcje:

  • ubezpieczeniową - zabezpieczają przed wzrostem/ spadkiem wartości instrumentu pierwotnego;
  • spekulacyjno-dochodową - umożliwiają spekulację, czyli osiąganie zysku ze sprzedaży i kupna derywatów w wyniku zmiany ich wartości (różnic cenowych) (por. (3)).

Po raz pierwszy derywaty pojawiły się w Polsce w styczniu 1998 r. na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie. Punktem odniesienia był dla nich indeks WIG-203.

    Przypisy
    1. McBride Johnson, Instrumenty pochodne. Przewodnik menedżera, 2001, WIG-Press w Warszawie, przeł. Jarosław Sobkowiak.
    2. Kolb Robert, Wszystko o instrumentach pochodnych, 1997, WIG-Press w Warszawie.
    3. Ostrowska Elżbieta, Rynek kapitałowy, 2007, PWE w Warszawie, s. 31-32.
    Reklama