Podział operacji gospodarczych ze względu na ich wpływ na bilans
Najprostszym do zrozumienia podziałem operacji gospodarczych jest podział na następujące podstawowe grupy:
- Operacje nie zmieniające sumy bilansowej (wpływające tylko na jedną stronę bilansu - aktywa bądź pasywa).
- Operacje zmieniające wartość sumy bilansowej (wpływające na aktywa i pasywa);
- Operacje gospodarcze wpływające na bilans pośrednio poprzez pozycję „wynik finansowy”
Operacje zmieniające wartość sumy bilansowej
Jak wiemy z kursu na temat bilansu, składa się on z aktywów i pasywów. Aktywa to zasoby przedsiębiorstwa, natomiast pasywa to źródła finansowania. Suma aktywów jest w bilansie zawsze równa sumie pasywów. Operacja gospodarcza, która zmienia wartość sumy bilansowej to taka, która jednocześnie wpływa zarówno na aktywa, jak i na pasywa. Operacja taka może zwiększyć lub zmniejszyć sumę bilansową.
Przykład
Przykładem takiej operacji będzie spłata kredytu. Jak wiemy kredyt jest prezentowany w pasywach jako zobowiązanie. Wyobraźmy więc sobie, że przedsiębiorstwo spłaca kredyt w wysokości 10.000 złotych. Transakcja ta będzie widoczna w bilansie z dwóch stron:
- Po stronie aktywów zaobserwujemy wypływ środków pieniężnych - obniżenie wartości środków pieniężnych na rachunku, a tym samym obniżenie całej sumy bilansowej po stronie aktywów o 10.000 złotych.
- Z pasywów natomiast zniknie 10.000 złotych kredytu - obniżenie zobowiązań z tytułu kredytów i pożyczek spowoduje obniżenie ogólnej sumy bilansowej pasywów.
Zaciągnięcie kredytu byłoby operacją zwiększającą wartość sumy bilansowej. Po stronie pasywów obserwowalibyśmy zwiększenie zobowiązań, po stronie aktywów natomiast wpływ środków finansowych na rachunek bankowy firmy.
Operacje nie zmieniające wartość sumy bilansowej
Operacje nie zmieniające wartości sumy bilansowej to takie, które wpływają jedynie na jedną stronę bilansu: na aktywa lub na pasywa. Operacje takie powodują zwiększenie jednej pozycji w bilansie, wywołując równocześnie zmniejszenie innej. Można by powiedzieć, że:
- w przypadku aktywów - przedsiębiorstwo zamienia jeden rodzaj aktywów w inny;
- w przypadku pasywów - przedsiębiorstwo zamienia jeden rodzaj finansowania na inny.
Przykładem takiej operacji będzie spłata należności przez klienta spółki. Zaobserwujemy wtedy w aktywach przedsiębiorstwa obniżenie należności oraz wzrost gotówki.
Innym przykładem może być na przykład spłata zobowiązań handlowych przy pomocy linii kredytowej. Zaobserwujemy wtedy w pasywach przedsiębiorstwa spadek zobowiązań handlowych oraz wzrost zobowiązań z tytułu kredytów i pożyczek.
Złożone operacje gospodarcze
Złożone operacje gospodarcze, nie różnią się w zasadzie niczym od opisanych powyżej dwóch rodzajów. Wyodrębniliśmy je jednak, aby pokazać, że opisanie zdarzenia gospodarczego nie zawsze jest możliwe przy pomocy dwóch tylko zapisów. Niekiedy zaksięgowanie, wymaga rozbicia kwoty księgowanej i rozksięgowanie jej na odpowiednie konta. Koronnym przykładem takiej operacji jest operacja gospodarcza wpływająca na na bilans pośrednio, poprzez pozycję wynik finansowy.
Operacje wpływające na wynik finansowy
Tak będzie na przykład w przypadku operacji wpływających na wynik finansowy przedsiębiorstwa. Nie tylko wywołają one zmiany w składnikach bilansu, ale też wpłyną na niego pośrednio poprzez pozycję wynik finansowy.
Przykładem takiej transakcji może być na przykład sprzedaż materiałów.
Załóżmy, że przedsiębiorstwo posiada materiały, które kupiło za 100 złotych a następnie sprzedało je za 120 złotych. Przedsiębiorstwo to zarobiło na transakcji 20 złotych. Spoglądając na bilans zobaczymy, że z zapasów wypłynęły materiały o wartości 100 a na konto firmy wpłynęło 120. Gdybyśmy nie wykonali żadnej operacji w pasywach, ich łączna suma byłaby o 20 złotych niższa niż suma aktywów. 20 dodatkowych, zarobionych złotych zostanie po stronie aktywów zaksięgowane w kategorii wynik finansowy. W dalszych częściach kursu będziemy się uczyli jak tworzony jest rachunek zysków i strat oraz skąd pochodzi pozycja wynik finansowy.