Jednostka stowarzyszona

Jednostka stowarzyszona jest jednostką gospodarczą, na którą znaczący inwestor wywiera znaczący wpływ. Wpływ ten jednak nie jest aż tak silny, żeby można było mówić o sprawowaniu kontroli. Jednostki stowarzyszonej nie należy również mylić z jednostką współzależną (współkontrolowaną).

Określenie, czy dana jednostka, w której dokonano inwestycji, jest jednostką stowarzyszoną jest bardzo ważne dla ustalenia obowiązku konsolidacji sprawozdań finansowych, jak również dla wyboru metody wyceny inwestycji w daną jednostkę.

Jednostka stowarzyszona jest zatem słabiej powiązana i uzależniona od inwestora niż spółka zależna, ale wpływ inwestora na działalność jednostki stowarzyszonej jest silniejszy niż w przypadku zwykłej inwestycji kapitałowej.

Upraszczając, za miernik siły powiązań pomiędzy spółkami można przyjąć liczbę głosów na walnym zgromadzeniu (lub w innym organie stanowiącym), którą posiada inwestor:

  • 0-20%> głosów - jest to zwykła inwestycja długoterminowa, brak innych powiązań,
  • 20%-50%> głosów - spółka stowarzyszona (bardziej szczegółowo patrz poniżej Znaczący wpływ)
  • 50-100%> głosów - spółka zależna.

Znaczący wpływ

Liczba głosów nie jest jednak najważniejszym kryterium ustalania typu powiązań między spółkami. Znacznie ważniejsze jest, czy inwestor faktycznie wywiera znaczący wpływ na jednostkę. Znaczący wpływ definiuje się jako prawo do uczestniczenia w podejmowaniu decyzji na temat polityki operacyjnej i finansowej. Najczęstszymi przejawami wywierania znaczącego wpływu jest to, że:

  • przedstawiciele inwestora zasiadają w zarządzie spółki, w której dokonali inwestycji,
  • inwestor bierze udział w przygotowywaniu strategii działania spółki stowarzyszonej,
  • pomiędzy inwestorem a spółką stowarzyszoną zachodzą istotne transakcje,
  • członkowie organów zarządzających lub nadzorujących są przenoszeni z jednej spółki do drugiej,
  • inwestor udostępnia jednostce stowarzyszonej istotne informacje techniczne (know-how, np. w przypadku franszyzy).

Dla uproszczenia przyjmuje się założenie, że jeśli inwestor posiada 20% lub więcej głosów (ale nie więcej niż 50%), to dana jednostka jest stowarzyszoną, chyba że wykaże się, że jest inaczej (że wywieranie znaczącego wpływu nie zachodzi). Jeśli inwestor ma 20% lub mniej głosów, to zakłada się, że dana jednostka nie jest stowarzyszoną, chyba że wykaże się, że znaczący wpływ ma miejsce.

Potencjalne prawa głosu

Ponadto Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej zalecają, aby przy ustalaniu liczby głosów wziąć również pod uwagę potencjalne prawa głosu wynikające np. z prawa poboru akcji, z opcji na akcje oraz z innych instrumentów finansowych, które po realizacji mogą dać jednostce dodatkowe prawo głosu.

Reklama

Przykład:

Jednostka „Duża Basia” posiada 21 akcji zwykłych jednostki „Mała Zuzia”. „Mała Zuzia” wyemitowała łącznie 40 akcji zwykłych oraz przyznała swoim pracownikom w ramach wynagrodzenia 20 opcji na akcje. W chwili obecnej 10 opcji na akcje może zostać zrealizowanych (warunkami zrealizowania opcji są: liczba przepracowanych lat i osiągnięty założony poziom sprzedaży i zysku netto).

Czy można założyć, że jednostka „Duża Basia” wywiera znaczący wpływ na jednostkę „Mała Zuzia”?

Tak, można przyjąć takie założenie.

  • 21 akcji / (40 akcji zwykłych + 10 wykonywalnych opcji na akcje) = 42 %
  • czyli więcej 20% i nie więcej niż 50%

Gdyby pracownicy nie otrzymywali części wynagrodzenia w formie akcji, "Mała Zuzia" byłaby spółką zależną od "Dużej Basi" ("Duża Basia" posiadałaby 21 z 40 akcji, czyli ponad 50%). Należy pamiętać, że to tylko teoria, w rzeczywistości nawet przy udziale 42% "Duża Basia" mogłaby kontrolować "Małą Zuzię".

Wycena inwestycji w jednostkę stowarzyszoną

Zasadniczo inwestycję w jednostkę stowarzyszoną w sprawozdaniu finansowym znaczącego inwestora lub skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym grupy kapitałowej wycenia się metodą praw własności.

Jeśli jednak dana jednostka jest przeznaczona do sprzedaży w ciągu jednego roku obrotowego, stosuje się metody opisane w Międzynarodowym Standardzie Rachunkowości 39 Instrumenty finansowe – ujęcie i wycena.

Wymagania wobec jednostki stowarzyszonej

Dzień sporządzenia jednostkowych sprawozdań finansowych jednostki stowarzyszonej nie może przypadać na więcej niż 3 miesiące przed dniem sporządzenia sprawozdania finansowego znaczącego inwestora lub skonsolidowanego sprawozdania finansowego grupy kapitałowej. Ponadto jednostka stowarzyszona powinna stosować politykę rachunkowości zgodną z polityką stosowaną przez znaczącego inwestora lub jednostkę dominującą. Jeśli występują rozbieżności w stosowanych zasadach rachunkowości (np. w przypadku metod wyceny zapasów lub wyboru metody sporządzania rachunku zysków i strat), jednostka stowarzyszona musi sporządzać dodatkowe sprawozdanie finansowe zgodne z polityką rachunkowości znaczącego inwestora lub jednostki dominującej.

Różnice pomiędzy polskimi i międzynarodowymi standardami

W świetle Międzynarodowych Standardów Sprawozdawczości Finansowej jednostką stowarzyszoną może być zarówno spółka prawa handlowego, jak i cywilnego (np. spółka jawna), natomiast według polskiej Ustawy o Rachunkowości może to być jedynie spółka prawa handlowego lub przedsiębiorstwo państwowe.

Reklama