Wartość firmy (Goodwill)

W rachunkowości wartość firmy jest to termin określający tą część wartości przedsiębiorstwa, która nie wynika bezpośrednio z wyceny jego aktywów netto.

Wartość firmy powstaje jedynie w przypadku przejęć i jest wykazywana w skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym. Jej wielkość równa się różnicy pomiędzy ceną zakupu przedsiębiorstwa a wartością godziwą jego aktywów netto (z reguły wartością rynkową lub ustaloną przez rzeczoznawcę).

Wartość firmy wykazywana jest w bilansie w pozycji wartości niematerialne i prawne. Z reguły jest prezentowana w oddzielnej linii. Wartość firmy powstaje więc, gdy cena zakupu przedsiębiorstwa jest wyższa od wartości jego aktywów netto (sumy aktywów pomniejszonej o zobowiązania). Powstawanie tej wielkości wynika z faktu, że z reguły firma jako całość posiada dla kupującego większą wartość niż suma jej części składowych. Można wyróżnić kilka przyczyn takiej sytuacji:

  • Oprócz zawartych w bilansie składników aktywów i pasywów, firma posiada wiele wartości niematerialnych, które nie są tam wykazywane, takich jak:
    • Know-how
    • Reputacja firmy
    • Ustalone procesy biznesowe
    • Listy klientów
    • Kontrakty
    • Projekty produktów
    • Dostęp do rynków
  • Kupujący gotowy jest ‘przepłacić' przy zakupie firmy, oczekując zwiększenia zysków dzięki efektowi synergii ze swoją działalnością.
  • Firma jest w stanie generować wyższe zyski niż te, które byłyby uzyskane ze sprzedaży jej wszystkich aktywów netto.

W rachunkowości pozycja ‘wartość firmy' pozwala na księgowe przedstawienie sytuacji, gdy jedna firma dokonuje zakupu drugiej za cenę wyższą niż jej wartość księgowa.

Przykład:

W poniższym przykładzie przedstawimy jak powstaje wartość firmy w przypadku przejęcia przedsiębiorstwa. W przykładzie dokonywane jest przejęcie przez spółkę Alfa 100% udziałów w spółce przejmowanej Beta. Zakup dokonywany jest za gotówkę. Posłużymy się uproszczonymi bilansami przedsiębiorstw. Załóżmy, że bilans firmy Alfa przed przejęciem wygląda następująco: wartość firmy Widzimy zgromadzone środki pieniężne, za które firma zamierza dokonać zakupu drugiego przedsiębiorstwa. Zakup zostanie dokonany za cenę 50.000. Po dokonaniu zakupu, bilans spółki Alfa będzie wyglądał następująco: wartosc-firmy-1 Spółka zakupiła spółkę Beta za gotówkę i teraz wykazuje inwestycję w wysokości wartości zakupu.

Przyjrzyjmy się teraz spółce Beta. Zgodnie z Ustawą o Rachunkowości oraz IFRS (MSR), aktywa spółki nabywanej wykazywane w sprawozdaniu skonsolidowanym w wartości godziwej. Kapitały własne tej spółki nie będą nas interesować. Zajmiemy się natomiast jej aktywami i zobowiązaniami oraz wyznaczymy aktywa netto. Poniżej przedstawiamy aktywa i zobowiązania spółki wycenione już do wartości godziwej. wartość firmy Jak widać, w tym przypadku aktywa netto spółki przejmowanej wynoszą 30.000 (70.000 - 40.000). Są więc mniejsze niż kwota jaką spółka Alfa zapłaciła za spółkę Beta. Różnica pomiędzy tymi wielkościami to właśnie wartość firmy.

Wartość firmy = cena zakupu - wartość godziwa aktywów netto

Wartość firmy = 50.000 - 30.000 = 20.000

Reklama

Konsolidacja

Jak zauważyliśmy powyżej, wartość firmy nie występuje w jednostkowym sprawozdaniu spółki Alfa. Wystąpi ona dopiero w sprawozdaniu finansowym nowej grupy, którą nazwiemy Grupą Alfa.

Sprawozdanie skonsolidowane jest to sprawozdanie finansowe powstałe z połączenia sprawozdań finansowych spółek powiązanych w jedno łączne sprawozdanie finansowe. Tworzy się je poprzez sumowanie tych samych pozycji aktywów i pasywów ze wszystkich sprawozdań, przy czym nie sumuje się kapitałów własnych spółek przejętych, które istniały w tych spółkach przed ich przejęciem. Sumuje się jedynie ich aktywa netto.

W tym przypadku więc aktywa trwałe spółki Beta (wycenione do wartości godziwej w dniu przejęcia) zsumujemy z aktywami trwałymi spółki Alfa. Zsumujemy również zobowiązania obu spółek itd.

W skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym nie będziemy wykazywać inwestycji w spółkę Beta, gdyż aktywa spółki Beta tworzą część skonsolidowanego sprawozdania, a więc byłoby to wykazywanie inwestycji przez Grupę Alfa w samą siebie.

Zauważmy jednak, że ze skonsolidowanego sprawozdania usuwamy inwestycje o wielkości 50.000, a dodajemy aktywa netto o wartości 30.000. Powstanie więc niedobór, który powodowałby, że sumy bilansowe aktywów i pasywów różniłyby się o 20.000.

Pozycja ‘wartość firmy', będąca właśnie różnicą między ceną zakupu spółki Beta (wartością inwestycji) a wartością aktywów netto spółki Beta, pozwala na domknięcie bilansu. Dodatkowo również niesie ze sobą informację o tym, ile nadpłaty dokonała spółka Alfa przejmując spółkę Beta w stosunku do wartości godziwej jej aktywów netto. wartosc-firmy-3

Ujemna wartość firmy

Jeśli zakup przedsiębiorstwa dokonany jest po cenie niższej niż jego wartość godziwa, powstaje tak zwana ujemna wartość firmy (negative goodwill).

Wartość firmy a standardy rachunkowości

Ustawa o rachunkowości

Zgodnie z Polską ustawą o rachunkowości, wartość firmy musi być amortyzowana metodą liniową przez okres nie dłuższy niż 5 lat. Jedynie w uzasadnionych przypadkach może on zostać wydłużony do 20 lat. Wydłużenie okresu wymaga uzasadnienia, które podaje się w dodatkowych informacjach i objaśnieniach do sprawozdania finansowego.

IFRS (Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej)

Zgodnie z Międzynarodowymi Standardami rachunkowości, wartości firmy nie amortyzuje się. Co roku natomiast przeprowadza się test na utratę wartości (eng. impairment review). Jeśli nastąpiła utrata wartości, dokonuje się odpisu aktualizującego, który przenosi się bezpośrednio w pozostałe koszty operacyjne.

US GAAP (Amerykańskie Standardy Sprawozdawczości Finansowej)

Od 2005 roku US GAAP zabraniają amortyzacji wartości firmy i tak jak w przypadku IFRS dozwolone jest jedynie dokonywanie odpisów aktualizacyjnych. Wyceny należy dokonywać w następujący sposób:

  1. Należy dokonać wyceny całej jednostki raportującej (reporting unit) do wartości godziwej i porównać jej wartość do wartości bilansowej.
  2. Jeżeli wartość godziwa jest niższa niż wartość bilansowa, różnicę należy potraktować jako utratę wartości (impairment) wartości firmy i dokonać odpowiedniego odpisu aktualizującego.
  3. Odpis z tytułu utraty wartości wykazywany jest w rachunku wyników w odrębnej linii.

Żaden z powyższych standardów nie zezwala na późniejsze dopisanie z powrotem odpisanej wartości firmy.

Reklama